07 Ιουλίου 2024 - Αρθρογραφία
Άρθρο μου στην εφημερίδα Φιλελεύθερος.
Οι εκλογές της 9ης Ιουνίου είναι πλέον παρελθόν και μάς έχουν αφήσει πολλά διδάγματα και σημαντικά στοιχεία για ανάλυση και αξιοποίηση.
Πρωτίστως, η παράλληλη εκλογική διαδικασία ευρωεκλογών και των εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησης αποδείχθηκε πολύπλοκη για τους πολίτες κάτι που επιβεβαιώνεται από το μεγάλο ποσοστό άκυρου και λευκού σε όλες τις εκλογικές διαδικασίες των 6 ψηφοδελτίων. Ενδεικτικό το 18.38% άκυρο/λευκό για την εκλογή Προέδρων Επαρχιακών Συμβουλίων. Ταυτόχρονα, δεν πέτυχε τον στόχο για τον οποίο αρχικά είχε προταθεί, δηλαδή την μείωση της αποχής η οποία άγγιξε για τις ευρωεκλογές το 41.14% και μαζί με το 8.41% (άκυρο/λευκό) καταγράφει ότι σχεδόν ένας στους δύο συμπολίτες μας δεν πείστηκε να ψηφίσει κάποιο κόμμα ή συνδυασμό ή ανεξάρτητο υποψήφιο.
Δεύτερο σημαντικό στοιχείο και αυτό που συντάραξε το πολιτικό σύστημα όχι μόνο στη Κύπρο αλλά και την Ευρώπη, είναι ο ανεξάρτητος υποψήφιος και τελικά εκλεγέντας ευρωβουλευτής, ο Φειδίας. Ένας νεαρός άνθρωπος χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις περί πολιτικής και με καμία απολύτως πρόταση, κατ’ ισχυρισμών του ιδίου, με μόνο όπλο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατάφερε να συγκεντρώσει 71330 ψήφους και να εκλεγεί ως ανεξάρτητος. Η υποψηφιότητα του Φειδία κατάφερε να εξασφαλίσει στήριξη από το σύνολο της απαξίωσης προς τα πολιτικά κόμματα και σήκωσε από τον καναπέ πολίτες που πιθανόν να μην ψήφιζαν. Όπως καταμαρτυρούν τα exit polls, τον Φειδία ψήφισαν το 45% αυτών που απείχαν στις περασμένες βουλευτικές εκλογές αλλά ψήφισαν σε αυτές τις εκλογές και επίσης ένα 40% αυτών που έριξαν λευκό/ άκυρο.
Επιπρόσθετα, ο Φειδίας πήρε περι το 12% των ψήφων του ΔΗΣΥ, 11% των ψήφων ΑΚΕΛ, 10% των ψήφων του ΔΗΚΟ καθώς και ένα 11% των ψήφων του ΕΛΑΜ. Όπως ξεκάθαρα φαίνεται από την γενική συμμετοχή, τις ευρωεκλογές οι πολίτες τις θεωρούν μια πιο «ελαφριά» εκλογική αναμέτρηση και μια ευκαιρία να στείλουν μηνύματα στις ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων, πράγμα που έκαναν με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο. Η πρόθεση ψήφου προς τον Φειδία δεν εντοπίστηκε στις μετρήσεις που έγιναν προ των εκλογών μιας και ξεκίνησε να «γράφει» δημοσκοπικα υψηλά νούμερα τις τελευταίες 2 εβδομάδες. Το γεγονός αυτό ενδυναμώνει την πεποίθηση ότι πολλοί που δεν συμμετέχουν σε τηλεφωνικές μετρήσεις, κυρίως νεαρότερες ηλικίες, κατήλθαν τελικά στις κάλπες και οι κύρια τους επιλογή ήταν το φρέσκο, το ειλικρινές και το αντισυστημικό δηλαδή ο Φειδίας. Εντύπωση προκαλεί το 40% του Φειδία στις ηλικίες 18-24 και το 23% στις ηλικίες 25-34. Η άνοδος του Φειδία Παναγιώτου σε ένα τόσο υψηλό ποσοστό προκαλεί τριγμούς στο υφιστάμενο πολιτικό σύστημα το οποίο θα ψάξει τρόπους για να επανακάψει αλλά παράλληλα πιθανόν να ωθήσει και άλλους νεαρούς να δοκιμάσουν την τύχη τους στην πολιτική αρένα.
Αυτό οδηγεί στο τρίτο σημαντικό στοιχείο της ανάλυσης μας, το ΕΛΑΜ. Το κόμμα της ακροδεξιάς ακολουθεί εδώ και χρόνια μια ραγδαία ανοδική πορεία και μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο νικητής των εκλογών. Κατάφερε να καταγράψει το υψηλότερο του ποσοστό, να περάσει στην 3 θέση των κομμάτων και ταυτόχρονα να εκλέξει ευρωβουλευτή για πρώτη φορά. Μάλιστα, αν δεν υπήρχε ο Φειδίας τα ποσοστά του ΕΛΑΜ θα ήταν αρκετά υψηλότερα αν λάβουμε υπόψη την υψηλή διείσδυση του κόμματος στις ίδιες ηλικίες με αυτές του Φειδία και την πολυσυλλεκτικότητα του από σχεδόν όλους τους χώρους. Είναι το μοναδικό κόμμα που πέτυχε αύξηση ποσοστών σε συνδυασμό με αύξηση πραγματικών ψήφων. Για το ΕΛΑΜ η κύρια πηγή ανόδου του οφείλεται στην δική του υψηλή συσπείρωση (80%), και από εισροές από ΔΗΣΥ (9%) και από αυτούς που ψήφισαν αλλά κόμματα το 2021 (14%). Το ΕΛΑΜ ακολουθεί τα αχνάρια πολλών ακροδεξιών κομμάτων της Ευρώπης όπως της Λεπεν στη Γαλλία και της Μελόνι στην Ιταλία και αν η ροή των πολιτικών πεπραγμένων στη χώρα μας παραμείνει η ίδια η άνοδος του θα συνεχιστεί . Η κοινωνικοδημογραφική πίεση που δέχεται η χώρα ευνοεί την άνοδο της ακροδεξιάς και η «επένδυση» του ΕΛΑΜ σε θέματα όπως το μεταναστευτικό/ δημογραφικό και τις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά φαίνεται να απέδωσαν καρπούς, μιας και η ακροδεξιά τρέφεται από συνθηματολογία. Στοίχημα φυσικά για το ΕΛΑΜ παραμένουν οι Βουλευτικές εκλογές εκεί και όπου καθορίζεται ο ρόλος κάθε κόμματος.
Οι μεγάλοι χαμένοι των ευρωεκλογών δεν ήταν άλλοι από τα τέσσερα παλαιότερα και παραδοσιακά κόμματα. Ήτοι ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ. Κατέγραψαν και οι τέσσερις το ιστορικά χαμηλότερο τους ποσοστό και μάλιστα ΑΚΕΛ και ΕΔΕΚ απώλεσαν έδρα. Τα κόμματα αυτά που πριν μερικά χρόνια μαζί λάμβαναν πέραν του 80% του εκλογικού σώματος, τώρα μετά βίας φτάνουν το 60%. Είναι έκδηλο ότι διάγουν περίοδο κρίσης αν όχι και ταυτότητας.
2004 2009 2014 2019 2024
ΔΗΣΥ 28.23% 94355 35.65% 109209 37.75% 97732 29.02% 81539 24.80% 91316
ΑΚΕΛ 27.89% 93212 34.90% 106922 26.98% 69852 27.49% 77241 21.50% 79163
ΔΗΚΟ 17.09% 57121 12.28% 37625 10.83% 28044 13.80% 38756 9.70% 35815
ΕΔΕΚ 10.79% 36075 9.85% 30169 7.68% 19894 10.58% 29715 5.10% 18681
ΕΛΑΜ —- —- 0.22% 663 2.69% 6957 8.25% 23167 11.20% 41215
Το κάθε κόμμα, για διαφορετικούς λόγους, δεν έπεισε και έχει τα δικά του θέματα/ προβλήματα να αντιμετωπίσει. Ο ΔΗΣΥ ναι μεν κράτησε την πρωτιά και τις δύο έδρες αλλά απώλεσε σχεδόν 5% (από 29% σε 24%)της δύναμης του σε σχέση με τις περασμένες ευρωεκλογές εκλογές επιτυγχάνοντας μόνο 71% συσπείρωση. Σημείωσε επίσης δυσκολία προσέλκυσης νέων ψηφοφόρων καταγράφοντας μάλιστα απώλειες σε Φειδία Παναγιώτου αλλά και ΕΛΑΜ. Το ΑΚΕΛ αν και ξεκάθαρα στην αντιπολίτευση και με έναν ΔΗΣΥ με πολλά προβλήματα, δεν κατάφερε να πείσει και να περάσει στην πρώτη θέση. Τουναντίον, κατέγραψε ιστορικό χαμηλό και για πρώτη φορά το κόμμα της αριστεράς από το 2004 απώλεσε έδρα στο ευρωκοινοβούλιο παρόλο που η συσπείρωση του κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα 81%. Αξιοσημείωτες οι σημαντικές απώλειες μόνο στον Φειδία (10%). Το ΔΗΚΟ, για πρώτη φορά κατέγραψε μονοψήφιο αριθμό και έπεσε στην 4η θέση μεταξύ των κομμάτων, αν και κράτησε την έδρα που ήταν το ζητούμενο. Το κόμμα του κέντρου, ως κόμμα που στηρίζει την κυβέρνηση δεν κατάφερε να πάρει ψήφους από νέους ψηφοφόρους ή/και από άλλους πολιτικούς χώρους παρα μόνο από την ΔΗΠΑ (12%). Η συσπείρωση του κόμματος κινήθηκε σε καλά επίπεδα, 72%. Οι απώλειες σε Φειδία, ΕΛΑΜ, ΔΗΣΥ και ΔΗΠΑ όμως δεν αναπληρώθηκαν και έτσι το κόμμα δεν πέτυχε να κρατήσει τα ποσοστά των Βουλευτικών του 2021. Η ΕΔΕΚ μπορεί να θεωρηθεί ως ο μεγάλος χαμένος των εκλογών καθώς απώλεσε και την έδρα που συνεπάγεται μη εκπροσώπηση στο ευρωκοινοβούλιο αλλά και ιστορικό χαμηλό ποσοστό. Η συσπείρωση κινήθηκε στο 66% με κύριες απώλειες σε Φειδία (10%), ΔΗΚΟ (6%) και ΔΗΣΥ (5%). Κοινός παρονομαστής ΕΔΕΚ και ΔΗΚΟ (και της ΔΗΠΑ) η συμμετοχή στην κυβέρνηση που όπως φαίνεται δεν αποτέλεσε πόλο έλξης ψηφοφόρων.
Αξίζει να αναφερθεί και για περαιτέρω ανάλυση, το πώς ψήφισαν οι ψηφοφόροι των τριών κύριων διεκδικητών των προεδρικών του 2023. Βάσει των δεδομένων από τα exit polls οι ψηφοφόροι του κυρίου Μαυρογιάννη ψήφισαν κατά 68% ΑΚΕΛ και 13% Φειδία. Του Αβέρωφ Νεοφύτου 66% ΔΗΣΥ, 12% Φειδία και 8% ΕΛΑΜ. Του Νίκου Χριστοδουλίδη 31% ΔΗΣΥ, 22% ΔΗΚΟ, 17% Φειδία και 10% ΕΛΑΜ.
Τέλος, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι εν αντιθέσει με τα κακά αποτελέσματα για τα παραδοσιακά κόμματα στις ευρωβουλευτικές, στις τοπικές εκλογές τα ίδια κόμματα πήγαν εξαιρετικά καλά αναλόγως των στόχων που είχαν θέσει. Δεν μπορεί το γεγονός αυτό όμως, να αποτελέσει μανδύα απόκρυψης του πολιτικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν αυτά τα κόμματα, γιατί οι επιτυχίες αυτές προήλθαν μέσα από συνεργασίες κομμάτων και στηριζόμενοι πάντα στις προσωπικότητες το ατόμων που επιλέχθηκαν. Αυτό από μόνο του, αποτελεί μήνυμα για το πολιτικό σύστημα, ότι στις τοπικές εκλογές ο κόσμος επιλέγει με διαφορετικά κριτήρια από αυτά που επιλέγει για Βουλευτικές και Ευρωεκλογές. Αξιοσημείωτο επίσης, είναι ότι οι ψηφοφόροι ψήφιζαν με ένα οριζόντιο τρόπο, δηλαδή ένα κόμμα στα ψηφοδέλτια δημοτικών συμβούλων αλλά διαφοροποιούσαν την ψήφο τους στο ψηφοδέλτιο των ευρωεκλογών, ένα μοτίβο που πρέπει να αναλυθεί και αξιολογηθεί περεταίρω για να κατανοήσουμε καλύτερα τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας.
Εν κατάκλειδί, το μόνο βέβαιο και παρατηρώντας την τάση που ακολουθούν τα παραδοσιακά κόμματα τα τελευταία 10 χρόνια είναι ότι ακολουθούν μια φθίνουσα πορεία. Οι πολίτες έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμά χωρίς να αλλάξουν, ακόμα, τον κομματικό χάρτη. Εναπόκειται στα κόμματα αν θα κάνουν πράξη το σύνθημα για αλλαγή ή αν θα συνεχίσουν με την πεπατημένη η οποία ελλοχεύει πλέον τεράστιους κινδύνους για την ύπαρξη τους. Οι βουλευτικές εκλογές του 2026 δεν είναι μακριά, προλαβαίνουν;
*Σ.Σ.τα στοιχεία λήφθηκαν από τα exit poll της εταιρείας Prime Consulting Ltd